سهم هر کدام از ورثه از ارث و ماترک متوفی

 

_{^{طبقات و درجاتی که ارث می برند}}

براساس ماده 861 قانون مدنی موجب ارث دو امر است: نسب و سبب.در باب ارث، شخص را که می میرد و از او مالی به ارث می رسد مورث (ارث گذار) و شخصی که مال مورث را به ارث می برد وارث یا متوراث (ارث بر) می گویند.

 

_{^{ارث بردن به واسطه نسب}}

ماده 862 در خصوص اشخاصی است که به موجب نسب (خویشاوندی) ارث می برند که عبارت هستند از سه طبقه:

1) پدر و مادر و اولاد و اولاد اولاد

2) اجداد و برادر و خواهر و اولاد آن ها

3) اعمام و عمات و اخوال و خالات و اولاد آن ها

 اعمام جمع عم در معنای عام یعنی عموها و عمه ها و در معنای خاص یعنی عموها

 عمات یعنی عمه ها

 اخوال جمع خال در معنای عام یعنی دایی ها و خاله و در معنای خاص یعنی دایی ها

خالات یعنی خاله ها

بر اساس ماده 863 وارثین طبقه بعد وقتی ارث می برند که از وارثین طبقه قبل کسی نباشد.

 

_{^{ارث بردن به واسطه سبب}}

تنها اشخاصی که به موجب سبب ارث می برند، زن و شوهر از یکدیگر هستند که در حین فوت دیگری زنده باشد.

ماده 865 اگر در شخص واحد موجبات متعدده ارث جمع شود به جهت تمام آن موجبات ارث می برد مگر این که بعضی از آنها مانع دیگری باشد که در این صورت فقط از جهت عنوان مانع می برد.

 

_{^{تکلیف دیون و بدهی ها قبل از تقسیم ارث}}

بر اساس ماده 868، مالکیت ورثه نسبت به ترکه متوفی مستقر نمی شود، مگر پس از ادای حقوق و دیونی که به ترکه میت تعلق می گیرد.

ماده 869: حقوق و دیونی که به ترکه میت تعلق می گیرد و باید قبل از تقسیم آن ادا شود از قرار ذیل است:

1) قیمت کفن میت و حقوقی که متعلق است به اعیان ترکه مثل عینی که متعلق رهن است.

2) دیون و واجبات مالی متوفی

3) وصایای میت تا ثلث ترکه بدون اجازه ورثه و زیاده بر ثلث با اجازه آن ها

ماده 870- حقوق مزبوره در ماده قبل باید به ترتیبی که در ماده مزبوره مقرر است تأدیه شود و مابقی اگر باشد بین وراث تقسیم گردد.

 

 

_{^{انواع ارث (فرض و قرابت)}}

ماده 893 - وراث، بعضی به فرض، بعضی به قرابت و بعضی گاه به فرض و گاهی به قرابت ارث می برند.

ماده 894 - در توضیح صاحبان فرض مقرر می دارد: صاحبان فرض، اشخاصی هستند که سهم آنان از ترکه، معین است و صاحبان قرابت کسانی هستند که سهم آنها معین نیست.

ماده 895 - سهام معینه که فرض نامیده می شود عبارت است از: نصف، ربع، ثمن، دوثلث، ثلث و سدس ترکه.

ماده 896 - اشخاصی که به فرض ارث می برند عبارتند از: مادر و زوج و زوجه.

ماده 897 - اشخاصی که گاه به فرض و گاهی به قرابت ارث می برند عبارتند از: پدر، دختر و دخترها، خواهر و خواهرهای ابی یا ابوینی و کلاله امی.

 

 

ماده 898 - وراث دیگر به غیر از مذکورین در دو ماده فوق به قرابت ارث می برند.

 

 

_{^{سهم شوهر و دختر و خواهر از ارث}}

ماده 899 - فرض سه وارث نصف ترکه است:

1) شوهر در صورت نبودن اولاد براي متوفا اگرچه اولاد از شوهر دیگر باشد. 
2) دختر اگر فرزند منحصر باشد. 
3) خواهر ابوینی یا ابی تنها در صورتی که منحصر به فرد باشد.

 

_{^{سهم زن و شوهر از ارث}}

ماده 900 - فرض دو وارث ربع ترکه است:

1) شوهر در صورت فوت زن با داشتن اولاد
2) زوجه یا زوجهها در صورت فوت شوهر بدون اولاد

ماده 901- ثمن، فریضه زوجه یا زوجه ها است در صورت فوت شوهر با داشتن اولاد.

ماده 913- در خصوص ارث زن و شوهر این چنین مقرر می دارد:

در تمام صور مذکوره در این مبحث هر یک از زوجین که زنده باشد فرض خود را میبرد و این فرض عبارت است از نصف ترکه براي زوج و ربع آن براي زوجه در صورتی که میت اولاد یا اولاد اولاد نداشته باشد و از ربع ترکه براي زوج و ثمن آن براي زوجه در صورتی که میت اولاد یا اولاد اولاد داشته باشد و مابقی ترکه بر طبق مقررات مواد قبل مابین سایر وراث تقسیم میشود.

 

_{^{سهم دختر و خواهر از ارث}}

ماده 902 - فرض دو وارث دو ثلث ترکه است:

1- دو دختر و بیشتر در صورت نبودن اولاد ذکور
2- دو خواهر و بیشتر ابوینی یا ابی تنها با نبودن برادر

 

_{^{سهم مادر و خویشاوندان مادری از ارث}}

ماده 903 - فرض دو وارث ثلث ترکه (یک سوم) است:

1- مادر متوفی در صورتی که میت اولاد و اخوه نداشته باشد.
2- کلاله امی (خواهرها و برادران مادری) در صورتی که بیش از یکی باشد.

 

_{^{سهم پدر و مادر از ارث}}

ماده 904 - فرض سه وارث سدس ترکه است؛ پدر و مادر و کلاله امی اگر تنها باشد.

 

 

_{^{باقیمانده ارث بعد از دادن سهم صاحبان فرض}}

در خصوص نحوه ارث بردن وراث ماده 905 قانونی مقرر می دارد: از ترکه میت، هر صاحب فرض، حصه خود را می برد و بقیه به صاحبان قرابت می رسد و اگر صاحب قرابتی در آن طبقه مساوی با صاحب فرض در درجه نباشد، باقی به صاحب فرض رد می شود مگر در مورد زوج و زوجه که به آن ها رد نمی شود لیکن اگر برای متوفی وارثی به غیر از زوج نباشد زائد از فریضه به او رد می شود.

 

_{^{سهم فرزندان از ارث}}

ماده 906 - اگر برای متوفی اولاد یا اولاد اولاد از هر درجه که باشد موجود نباشد هریک از ابوین در صورت انفراد، تمام ارث را می برد و اگر پدر و مادر میت هر دو زنده باشند، مادر یک ثلث و پدر دو ثلث می برد لیکن اگر مادر حاجب داشته باشد سدس از ترکه متعلق به مادر و بقیه مال پدر است.

ماده 907 - اگر متوفی ابوین نداشته و یک یا چند نفر اولاد داشته باشد ترکه به طریق ذیل تقسیم می شود:

 اگر فرزند، منحصر به یکی باشد خواه پسر خواه دختر تمام ترکه به او می رسد.

اگر اولاد متعدد باشند ولی تمام پسر، یا تمام دختر، ترکه بین آنها بالسویه تقسیم می شود.

اگر اولاد متعدد باشند و بعضی از آنها پسر و بعضی دختر، پسر دو برابر دختر می برد.

•  

_{^{سهم پدر و مادر و دختر از ارث}}

ماده 908 - هر گاه پدر یا مادر متوفی یا هر دو ابوین او موجود باشند با یک دختر، فرض هر یک از پدر و مادر، سدس ترکه و فرض دختر نصف آن خواهد بود و مابقی باید بین تمام وراث به نسبت فرض آنها تقسیم شود مگر این که مادر حاجب داشته باشد که در این صورت مادر از مابقی چیزي نمی برد.

ماده 909 - هر گاه پدر یا مادر متوفی یا هر دو ابوین او موجود باشند با چند دختر، فرض تمام دخترها دو ثلث ترکه خواهد بود که بالسویه بین آنها تقسیم میشود و فرض هر یک از پدر و مادر یک سدس و مابقی اگر باشد بین تمام ورثه به نسبت فرض آنها تقسیم میشود مگر این که مادر حاجب داشته باشد در این صورت مادر از باقی چیزي نمیبرد.

 

_{^{سهم فرزندان و نوه ها از ارث}}

ماده 910 - هر گاه میت اولاد داشته باشد گر چه یک نفر، اولاد اولاد او ارث نمیبرند.

ماده 911 - هر گاه میت اولاد بلاواسطه نداشته باشد اولاد اولاد او قائم مقام اولاد بوده و بدین طریق جزو وراث طبقه اول محسوب و با هر یک از ابوین که زنده باشد ارث میبرد. تقسیم ارث بین اولاد بر حسب نسل به عمل میآید؛ یعنی هر نسل حصه کسی را میبرد که به توسط او به میت میرسد. بنابراین اولاد پسر دو برابر اولاد دختر میبرند.

در تقسیم بین افراد یک نسل، پسر دو برابر دختر میبرد.

ماده 912 - اولاد اولاد تا هر چه که پایین بروند به طریق مذکور در ماده فوق ارث میبرند با رعایت این که اقرب به میت ابعد را محروم میکند.

 

 

_{^{سهم خواهرها و برادرها از ارث}}

ماده 918 - اگر میت اخوه ابوینی(خواهر و برادر) داشته باشد اخوه ابی (خواهر و برادر) ارث نمیبرند. در صورت نبودن اخوه ابوینی اخوه ابی حصه ارث آنها را میبرند. اخوه ابوینی و اخوه ابی هیچ کدام اخوه امی را از ارث محروم نمیکنند.

ماده 919 - اگر وراث میت چند برادر ابوینی یا چند برادر ابی یا چند خواهر ابوینی یا چند خواهر ابی باشند ترکه بین آنها بالسویه تقسیم میشود.

ماده 920 - اگر وراث میت چند برادر و خواهر ابوینی یا چند برادر و خواهر ابی باشند حصه ذکور دو برابر اناث خواهد بود.

ماده 921 - اگر وراث چند برادر امی یا چند خواهر امی یا چند برادر و خواهر امی باشند ترکه بین آنها بالسویه تقسیم میشود.

ماده 922 - هر گاه اخوه ابوینی (خواهر و برادر پدر و مادری) و اخوه امی با هم باشند تقسیم به طریق ذیل است:

1- اگر برادر یا خواهر امی یکی باشد سدس ترکه را میبرد و بقیه مال اخوه ابوینی یا ابی است که به طریق مذکور در فوق تقسیم مینمایند.

2- اگر کلاله امی متعدد باشد ثلث ترکه به آنها تعلق گرفته و بین خود بالسویه تقسیم میکنند و بقیه مال اخوه ابوینی یا ابی است که مطابق مقررات مذکور در فوق تقسیم مینمایند.

 

_{^{سهم پدربزرگ و مادربزرگ از ارث}}

ماده923 - هر گاه ورثه، اجداد یا جدات باشد ترکه به طریق ذیل تقسیم میشود.

1- اگر جد یا جده تنها باشد اعم از ابی یا امی تمام ترکه به او تعلق میگیرد.
2- اگر اجداد و جدات متعدد باشند در صورتی که ابی باشند ذکور دو برابر اناث میبرد و اگر همه امی باشند بین آنها بالسویه تقسیم میگردد.
3- اگر جد یا جده ابی و جد یا جده امی با هم باشند ثلث ترکه به جد یا جده امی میرسد و در صورت تعدد اجداد امی آن ثلث بین آنها بالسویه تقسیم میشود و دو ثلث دیگر به جد یا جده ابی میرسد و در صورت تعدد، حصه ذکور از آن دو ثلث دو برابر حصه اناث خواهد بود.

ماده 924 - هر گاه میت اجداد و کلاله با هم داشته باشد، دو ثلث ترکه به وراثی میرسد که از طرف پدر قرابت دارند و در تقسیم آن، حصه ذکور دو برابر اناث خواهد بود و یک ثلث به وراثی میرسد که از طرف مادر قرابت دارند و بین خود بالسویه تقسیم مینمایند. لیکن اگر خویش مادري فقط یک برادر یا یک خواهر امی باشد فقط سدس ترکه به او تعلق خواهد گرفت.

ماده 925 -در تمام صور مذکوره در مواد فوق، اگر برای میت نه برادر باشد و نه خواهر، اولاد اخوه قائم مقام آنها شده و با اجداد ارث میبرند. در این صورت تقسیم ارث نسبت به اولاد اخوه بر حسب نسل به عمل می آید؛ یعنی هر نسل حصه کسی را میبرد که به واسطه او به میت میرسد بنابراین اولاد اخوه ابوینی یا ابی حصه اخوه ابوینی یا ابی تنها و اولاد کلاله امی حصه کلاله امی را میبرند. در تقسیم بین افراد یک نسل اگر اولاد اخوه ابوینی یا ابی تنها باشند، ذکور دو برابر اناث میبرند و اگر از کلاله امی باشند بالسویه تقسیم میکنند.

ماده 926 - در صورت اجتماع کلاله ابوینی و ابی و امی، کلاله ابی ارث نمیبرد.

ماده 927 - در تمام مواد مذکور در این مبحث هر یک از زوجین که باشد فرض خود را از اصل ترکه میبرد و این فرض عبارت است از نصف اصل ترکه براي زوج و ربع آن براي زوجه. متقربین به مادر هم اعم از اجداد یا کلاله فرض خود را از اصل ترکه میبرند. هر گاه به واسطه ورود زوج یا زوجه نقصی موجود گردد نقص بر کلاله ابوینی یا ابی یا بر اجداد ابی وارد میشود.

 

_{^{سهم عمو و عمه و خاله و دایی از ارث}}

ماده 930 - اگر میت اعمام یا اخوال ابوینی داشته باشد اعمام یا اخوال ابی ارث نمیبرند. در صورت نبودن اعمام یا اخوال ابوینی اعمام یا اخوال ابی حصه آنها را میبرند.

ماده 931 - هر گاه وراث متوفی، چند نفر عمو یا چند نفر عمه باشند ترکه بین آنها بالسویه تقسیم میشود، در صورتی که همه آنها ابوینی یا همه ابی یا همه امی باشند. هر گاه عمو و عمه با هم باشند در صورتی که همه امی باشند ترکه را بالسویه تقسیم مینمایند و در صورتی که همه ابوینی یا ابی باشند حصه ذکور دو برابر اناث خواهد بود .

ماده 932 - در صورتی که اعمام امی و اعمام ابوینی یا ابی با هم باشند عم یا عمه امی اگر تنها باشند سدس ترکه به او تعلق میگیرد و اگر متعدد باشند ثلث ترکه و این ثلث را مابین خود بالسویه تقسیم میکنند و باقی ترکه به اعمام ابوینی یا ابی میرسد که در تقسیم، ذکور دو برابر اناث میبرد.

ماده 933 - هر گاه وراث متوفی چند نفر دایی یا چند نفر خاله یا چند نفر دایی و چند نفر خاله با هم باشند ترکه بین آنها بالسویه تقسیم میشود خواه همه ابوینی خواه همه ابی و خواه همه امی باشند.

ماده 934 - اگر وراث میت دایی و خاله ابی یا ابوینی با دایی و خاله امی باشند طرف امی اگر یکی باشد سدس ترکه را میبرد و اگر متعدد باشند ثلث آن را میبرند و بین خود بالسویه تقسیم میکنند و مابقی مال دایی و خاله هاي ابوینی یا ابی است که آنها هم بین خود بالسویه تقسیم مینمایند.

ماده 935 - اگر براي میت یک یا چند نفر اعمام با یک یا چند نفر اخوال باشد ثلث ترکه به اخوال و دو ثلث آن به اعمام تعلق میگیرد . تقسیم ثلث بین اخوال بالسویه به عمل می آید لیکن اگر بین اخوال یک نفر امی باشد سدس حصه اخوال به او میرسد و اگر چند نفر امی باشند ثلث آن حصه به آنها داده میشود و در صورت اخیر تقسیم بین آنها بالسویه به عمل می آید.

در تقسیم دو ثلث بین اعمام، حصه ذکور دو برابر اناث خواهد بود. لیکن اگر بین اعمام یک نفر امی باشد سدس حصه اعمام به او میرسد و اگر چند نفر امی باشند ثلث آن حصه به آنها میرسد و در صورت اخیر آن ثلث را بالسویه تقسیم میکنند. در تقسیم پنج سدس و یا دو ثلث که از حصه اعمام باقی میماند بین اعمام ابوینی یا ابی حصه ذکور دو برابر اناث خواهد بود.

ماده 936 - با وجود اعمام یا اخوال، اولاد آنها ارث نمیبرند مگر در صورت انحصار وارث به یک پسرعموي ابوینی با یک عموي ابی تنها که فقط در این صورت پسرعمو، عمو را از ارث محروم میکند. لیکن اگر با پسرعموي ابوینی خال یا خاله باشد یا اعمام متعدد باشند ولو ابی تنها، پسرعمو ارث نمیبرد.

ماده 937 - هر گاه براي میت نه اعمام باشد و نه اخوال، اولاد آن ها به جاي آنها ارث میبرند و نصیب هر نسل نصیب کسی خواهد بود که به واسطه او به میت متصل میشود.

 

 

_{^{سایر نکات مهم در خصوص ارث و سهم الارث}}

ماده 914 - اگر به واسطه بودن چندین نفر صاحبان فرض، ترکه میت کفایت نصیب تمام آنها را نکند نقص بر بنت و بنتین وارد میشود و اگر پس از موضوع کردن نصیب صاحبان فرض، زیادتی باشد و وارثی نباشد که زیاده را به عنوان قرابت ببرد، این زیاده بین صاحبان فرض بر طبق مقررات مواد فوق تقسیم میشود لیکن زوج و زوجه مطلقاً و مادر اگر حاجب داشته باشد از زیادي چیزي نمیبرد.

ماده 915 - انگشتري که میت معمولاً استعمال میکرده و همچنین قرآن و رخت هاي شخصی و شمشیر او به پسر بزرگ او میرسد بدون این که از حصه او از این حیث چیزي کسر شود مشروط بر این که ترکه میت منحصر به این اموال نباشد.

ماده 916 - هر گاه براي میت و ارث طبقه اولی نباشد ترکه او به وارث طبقه ثانیه میرسد.

ماده 917 - هر یک از وراث طبقه دوم اگر تنها باشد تمام ارث را میبرد و اگر متعدد باشند ترکه بین آنها بر طبق مواد ذیل تقسیم میشود.

ماده 938 - در تمام موارد مزبوره در این مبحث هر یک از زوجین که باشد فرض خود را از اصل ترکه میبرد و این فرض عبارت است از: نصف اصل ترکه براي زوج و ربع آن براي زوجه. متقرب به مادر هم نصیب خود را از اصل ترکه میبرد. باقی ترکه مال متقرب به پدر است و اگر نقصی هم باشد بر متقربین به پدر وارد میشود.

ماده 939 - در تمام موارد مذکوره در این مبحث و دو مبحث قبل اگر وارث خنثی بوده و از جمله وراثی باشد که ذکور آنها دو برابر اناث می برند، سهم الارث او به طریق ذیل معین میشود:

اگر علائم رجولیت غالب باشد سهم الارث یک پسر از طبقه خود و اگر علائم اناثیت غلبه داشته باشد سهم الارث یک دختر از طبقه خود را میبرد و اگر هیچ یک از علائم غالب نباشد نصف مجموع سهم الارث یک پسر و یک دختر از طبقه خود را خواهد برد.

نکته - خنثی کسی است که نه مرد باشد نه زن و به لحاظ بدنی هم نشانه های مرد بودن را دارد و هم نشانه های زن بودن.

 

 

ماده928 - هر گاه براي میت وراث طبقه دوم نباشد ترکه او به وراث طبقه سوم میرسد.

ماده929 - هر یک از وراث طبقه سوم اگر تنها باشد تمام ارث را میبرد و اگر متعدد باشند ترکه بین آنها بر طبق مواد ذیل تقسیم میشود.

ماده 940 - زوجین که زوجیت آنها دائمی بوده و ممنوع از ارث نباشند از یکدیگر ارث میبرند.

ماده 941 - سهم الارث زوج و زوجه از ترکه یکدیگر به طوري است که در مواد 913 ،927 و 938 ذکر شده است.

ماده 942 - در صورت تعدد زوجات ربع یا ثمن ترکه که تعلق به زوجه دارد بین همه آنان بالسویه تقسیم میشود.

ماده 943 - اگر شوهر زن خود را به طلاق رجعی مطلقه کند هر یک از آنها که قبل از انقضاي عده بمیرد دیگري از او ارث میبرد لیکن اگر فوت یکی از آنها بعد از انقضاي عده بوده و یا طلاق بائن باشد از یکدیگر ارث نمیبرند.

نکته - طلاق رجعی طلاقی است که در آن شوهر پس از وقوع طلاق، در مدت عده طلاق، حق رجوع به زن را دارد. در مقابل این نوع طلاق، طلاق بائن قرار دارد.

ماده 944 - اگر شوهر در حال مرض زن خود را طلاق دهد و در ظرف یک سال از تاریخ طلاق به همان مرض بمیرد زوجه از او ارث میبرد اگرچه طلاق بائن باشد مشروط بر این که زن شوهر نکرده باشد.

ماده 945 - اگر مردي در حال مرض، زنی را عقد کند و در همان مرض قبل از دخول بمیرد زن از او ارث نمیبرد لیکن اگر بعد از دخول یا بعد از صحت یافتن از آن مرض بمیرد زن از او ارث میبرد.

ماده 946 - زوج از تمام اموال زوجه ارث می برد و زوجه در صورت فرزند دار بودن زوج، یک هشتم از عین اموال منقول و یک هشتم از قیمت اموال غیر منقول اعم از عرصه و اعیان ارث می برد در صورتی که زوج هیچ فرزندی نداشته باشد سهم زوجه یک چهارم از کلیه اموال به ترتیب فوق می باشد.

تبصره - مفاد این ماده درخصوص وراث متوفایی که قبل از تصویب آن فوت کرده ولی هنوز ترکه او تقسیم نشده است نیز لازم الاجرا است.

ماده 948 - هر گاه درمورد ماده قبل ورثه از اداي قیمت ابنیه و اشجار امتناع کند زن میتواند حق خود را از عین آنها استیفا نماید.

ماده 949 - در صورت نبودن هیچ وارث دیگر به غیر از زوج یا زوجه، شوهر تمام ترکه زن متوفای خود را میبرد لیکن زن فقط نصیب خود را و بقیه ترکه شوهر در حکم مال اشخاص بلاوارث و تابع ماده 866 خواهد بود.

 

_{^{مراحل مطالبه سهم ارث}}

مطالبه سهم الارث به این صورت انجام می شود که:

بعد از فوت فرد، وراث او می توانند در قدم اول اقدام به اخذ گواهی انحصار وراثت کنند و در مراجعه بعد اموال را تقسیم کنند و تقسیم نامه تنظیم نمایند و بعد از آن اقدام به تملک سهم خود و تنظیم سند نمایند. این در صورتی است که وراث بر سر تقسیم با هم اختلافی نداشته باشند. در صورت اختلاف در تقسیم اموال، باید مطابق مقررات برای درخواست افراز به اداره ثبت و بعد از آن جهت مطالبه سهم الارث یا اخذ دستور فروش به دادگاه صالح مراجعه نمایند.

♦  دعاوی ناشی از ارث بسیار حساس هستند و گاهی فرد با یک اقدام ساده مثل خلع ید مشاعی  به مقصود خود می رسد ! توصیه می کنیم در صورت وجود مشکل، قبل از هر اقدامی با یک وکیل متخصص مشاوره نمایید.

♦  در صورت نیاز به پیگیری کلیه تشریفات راجع به تقسیم ارث و هر نوع اموال مشترک از گواهی انحصار وراثت گرفته تا درخواست افراز و تقاضای دستور فروش؛ و یا در فرضی که وراث با هم اتفاق نظر دارند، پروسه فروش و تقسیم وجوه حاصله مطابق قوانین بین وراث و شرکا را می توانید به ما واگذار نمایید و ما بدون نیاز به کمترین دخالت شما کل تشریفات را تا مرحله اجرای حکم از طرف شما طی خواهیم نمود.